IJDOORNPOLDER | MARKERMEER
Waterland I Noord-Holland
Zee- rivierklei | veen | schelpen
Steen recept I: zee- rivierklei + Zuiderzee schelpen
Steen recept II: zee- rivierklei + veen
Buitendijks kleiland waar eeuwen op is geboerd en wat in die tijd door overstromingen meegroeide met de waterspiegel van de rivier en de zee. Onder het bed van 0,7 meter klei ligt het veen ingekapseld, het was ooit hoogveen dat tot 5 meter boven de waterspiegel uitstak. Veen is een symbiose van regen en voornamelijk veenmos, het waren de planten die het land vormde.
Rond 3000 v. Chr. doorkruist een waterstroom (Eem) vanuit de Utrechtse heuvelrug het veen en mond uit in de Noordzee, het is het ontstaan van het Oer-ij. 500 v. Chr. doorbreekt een zijtak van de Rijn (Vecht) het veen en voedt het al ontstane binnenmeer dat 300 jaar later uitgroeit tot de Zuiderzee. De IJdoornpolder is een grens geworden waar de afkalving van het veen stopte en op het veen-bed laagjes klei konden sedimenteren. Rond 250 v. Chr. doorbrak de zee het veenschild in het noorden en konden er niet alleen mineralen uit de Rijn, Eem, Noordzee maar ook vanuit de Waddenzee sedimenteren.
De ontginning van de drogere veengebieden begon in de 2e helft van de 10e eeuw. De ontwatering door mensen leidde tot verdere inklinking van de veenkussens. Om het land te beschermen tegen de zee en rivier gaan de boeren op terpen wonen en eind van de 12e eeuw wordt er om het waterland de eerste zeedijk opgeworpen. De IJdoornpolder blijft buitendijks en overstroomt zo nu en dan, de boeren verlaten de terpen en zoeken hun heil op of achter de dijk. Doordat het geregeld overstroomd blijft het land meegroeien in tegenstelling tot het binnendijks gebied. Hier komt een einde aan zodra de afsluitdijk gereed is gesteld.
Met het gereed stellen van de Afsluitdijk is het sedimentatieproces gestopt maar er gloort hoop, Natuurmonumenten laat het water zo nu en dan weer over het land vloeien.
"De terpen ontstonden vanzelf, de huizen die ze bouwden waren heel ligt, de wanden waren van gevlochten takken en strooien daken. Ze woonden op veen en dat veen zakte de hele tijd in. Dat hebben we ook in Amsterdam gezien bij de allereerste bewoning, en dat is klassiek voor heel waterland en Amstelland als je bewoningssporen vindt uit de middeleeuwen vind je meerdere lagen boven elkaar. Dat wordt al snel als een terp gezien want elke 20 jaar moet je het weer een meter ophogen en daar bouw je je huis weer opnieuw op."
Landschap: Polder -0,30m NAP
> De marine sedimentatie en veengroei hebben elkaar afgewisseld in een tijdsbestek van 5.000 jaar v. Chr. tot 1932 (voltooiing afsluitdijk).
Cultuur: De ontginning van de drogere veengebieden begon in de 2e helft van de 10e eeuw.
Water: Buitendijks kleiland groeide mee met de waterspiegel van de zee.
Sediment 1: Zeeklei
> 90 tot 800 jaar oud
Sediment 2: Zuiderzee schelpenstrandjes
Holocene afzetting: 13 meter
Eroderen: geen sprake
Plant: veen
> 800 tot 5.000 jaar oud