Drente - Friesland
keileem | dekzand | veen

Steen recept I: keileem
Steen recept II: verkoold Veen + Fijn zand

Het Fochteloërveen ligt op een keileemschol. Boven de keileemschol komt een dunne laag van dekzand voor en resten van het hoogveen. In de voorlaatste ijstijd drukte de, uit het noorden komende, landijs tongen de bodem onder zich plat. Zolang de bodem uit kleiig materiaal bestond gleed de tong tot wel 2 meter per dag richting het zuiden. Zodra het smeermiddel op raakt begon de tong te graven (zie Veluwe Zoom). De Hondsrug met rondom keileemschollen zijn de overblijfselen van de door het landijs uitgesmeerde kleiige grond.

Het Fochteloërveen is een van de laatste hoogveengebieden die door de mens beteugeld werd. Vanaf de 16e eeuw wordt de vraag naar turf om de huizen mee te verwarmen steeds groter. Zo wordt vanuit het noorden (Groningen) pogingen gedaan om het gebied te ontwateren maar dit stuitte op weerstand van de bevolking stroomafwaarts, waar ze vreesden voor natte voeten. In de 18e eeuw wordt de vaart tussen Assen (+12m NAP) en Zwartsluis (+0m NAP), nu de Drentse Hoofdvaart, gegraven voor de turfwinning. Als afwatering om de hoogvenen te ontdoen van water zodat het veen kon worden afgegraven en als waterweg voor de verscheping van turf naar het ‘rijke westen’.
Vlak voordat ook het hoogste punt Fochteloërveen zou worden afgegraven stortte de turf-markt in door de opkomst van de steenkool.
Natuurmonumenten is nu sinds 2022 bezig om de hoogveenresten nieuw leven in te blazen door zand en leem ringdijken op te werpen zodat het waterniveau gestuurd kan worden.

AUDIO fragment

Landschap:
Dekzand tot +12m NAP
Hoogveen met veenplassen en een pingoruïne.
Cultuurlandschap:
De veenbrandcultuur was een vorm van landbouw waar de bovenlaag van het veen werd verbrand waardoor er bijvoorbeeld boekweit op kon worden verbouwd.
Water:
de ringdijken zorgen voor een stuurbaar waterniveau.